У мінулай публікацыі было разабрана выкарыстанне слова “фэйк” рознымі беларускімі медыя-аўтлетамі ў YouTube.
Глабальны трэнд пошукавага запыту ў Google словы “фэйк”:
Відаць наколькі вырас колькасць запытаў перад і з пачаткам ваеннай агрэсіі Расійскай Федэрацыі супраць Украіны ў лютым 2022 года.
Перыяд назірання для аналізу пошукавых запытаў слова “фэйк” у Беларусі з 1 студзеня па 31 ліпеня 2022 года.
Пікі 29 студзеня і 4 сакавіка адпавядаюць наступным падзеям з навін:
Дата публікацыі – 29 студзеня 2022 года. Варта звярнуць увагу на паслядоўнасць тэрмінаў вакол слова – фэйк:
“Істэрыя, якая нагнятаецца, якраз у тым і заключаецца, каб прадставіць і Расію, а з ёй і Беларусь разам як агрэсараў. Гэта, давайце адкрыта, хлусня, фэйк і скрыўленне на самым нізавым узроўні. Але так з намі працуюць “, – звярнуў увагу Марат Маркаў, кіраўнік тэлеканала “АНТ”.
Адным з асноўных запытаў беларускіх інтэрнэт-карыстальнікаў са словам “фэйк” быў “буча фэйк ці не”.
Аб трагедыі масавых зверскіх забойстваў, гвалту здарэння ў Бучы супраць мірных жыхароў у выніку ваеннай агрэсіі Расійскай Федэрацыі на тэрыторыі Украіны стала вядома ў пачатку сакавіка. Расейская прапаганда і вядзёныя беларускія дзяржмедыя адразу пачалі і працягваюць кампанію адмаўлення датычнасці расейскіх вайскоўцаў да гэтай трагедыі.
З гэтых двух прыкладаў вынікае, што частае выкарыстанне тэрміна “фейк” медыя-аўтлетамі, якія кантралююцца дзяржавай, прыводзіць да таго, што беларускія карыстальнікі адчуваюць недахоп дакладнай інфармацыі і/або даверу існуючым медыяканалам і пачынаюць пошук з выкарыстаннем дадзенага тэрміна, у тыя моманты, калі з’яўляецца якая трывожыць ці палохалая іх інфармацыя.
8 красавіка 2022 у дзяржаўным інфармацыйным агенцтве БелТА прайшоў круглы стол на тэму “Інфармацыйная вайна – гульня без правілаў. Як дзяржаўныя СМІ супрацьстаяць фейкам”.
На гэтым паседжанні журналіст-міжнароднік Глеб Лаўроў выказаў такое меркаванне:
На каго быў разлічаны фэйк у Бучы? “Зразумела, што ўвогуле гэта не на нас разлічаны фэйк. Нават назва выбрана спецыяльна, каб ставіцца да англамоўнай аўдыторыі, каб правесці паралель. То бок, гэта англамоўная аўдыторыя, якая працуе сама на сябе. Таму давайце разбярэмся ў фармулёўцы “вайна фэйкаў”. Калі мы прызнаем самі сабе, што сёння ідзе лакальны канфлікт, адносна лакальны, таму што па тых жа марыупальскіх падзеях зразумела, што на баку Украіны і французская ваенная разведка, і брытанцы”.
Дэпутат Палаты прадстаўнікоў Сяргей Клішэвіч падзяліўся сваім бачаннем:
Беларусы сутыкнуліся з фэйк-атакай у 2020 годзе. Прычым дзясяткі, сотні іх было ў дзень у 2020 годзе, калі была спроба дзяржперавароту ў нашай краіне. І нашае грамадства атрымала пэўны імунітэт да гэтага. Калі ў наступным праз пэўны час мы змаглі кожны з такіх фэйкаў развянчаць, паказаць, што было насамрэч, паказаць сведкаў, – зразумела, што людзі гэта ўсвядомілі. У галаве, натуральна, зноў жа фармуецца меркаванне, што не ўсё так адназначна, і не кожны малюнак, здавалася б, рэалістычны, насамрэч адлюстроўвае праўду. І сёння, калі людзі бачаць фейкі, у тым ліку звязаныя са спецаперацыяй ва Украіне, як бы не была страшная карцінка, у любым выпадку ў галаве ёсць думкі аб тым, што, а можа, усё ж гэта няпраўда. Можа быць, гэта, як тады было ў 2020 годзе, – тое, што аказалася ў канчатковым выніку няпраўдай. І, канешне, чалавека гэта спыняе ад якіх-небудзь дзеянняў, да якіх яго падобныя фэйкі заклікаюць альбо эмоцыямі іх кіруюць”.
Гэты прыклад паказвае, як можна паспрабаваць звязаць два неправамерныя ныя падзеі: фальсіфікацыю вынікаў галасавання на прэзідэнцкіх выбараў, якія суправаджаліся масавым парушэннем правоў чалавека, у тым ліку катаваннямі, у адказ на мірныя дэманстрацыі і незаконнае ўварванне Расійскай Федэрацыі на тэрыторыю суседняй краіны – Украіны.
Беларускай інтэрнэт-аўдыторыі “парады” аб тым, як распазнаць фейкі <а href="https://sputnik.by/20220425/kak-obychnomu-cheloveku-raspoznat-feyk--sovety-eksperta-1062275990.html">дае “Sputnik Беларусь”, можна сказаць афіцыйны кампанент крамлёўскай прапаганды, як частка ФГУП МІА “Расія сёння”):
У тэксце аб распазнанні фэйкаў, скарыстана ніяк непацверджаная інфармацыя:
Мільёны фэйкаў выліліся на Беларусь і Расею ў сувязі з ваеннай спецаперацыяй РФ, і на гэта было выдаткавана Захадам 1,5 млрд даляраў, распавёў падчас відэамоста ў МПЦ Sputnik Беларусь намеснік старшыні Камісіі Грамадскай палаты Расійскай Федэрацыі па развіцці інфармацыйнай супольнасці, СМІ і масавых камунікацый Аляксандр Малькевіч.
Паглядзім, як выкарыстоўваюць доследны тэрмін рэгіянальная дзяржаўная прэса:
Дата публікацыі 26 чэрвеня 2022 г.. Прымяняюцца рознага роду слэнгавыя або неіснуючыя словы, але якія маюць адмоўную канатацыю: інфапамыйніцы, фэйкаметы, змагары.
Можна зрабіць выснову, што беларускія дзяржаўныя медыя выкарыстоўваюць тэрмін “фэйк”, як спосаб сказіць інфармацыю, увесці ў зман аўдыторыю, г.зн. распаўсюджваюць “недакладную інфармацыю” (дэзінфармацыю).
У публікацыі скарыстаны дадзеныя Google Trends.
Публікацыя падрыхтавана Baltic Internet Policy Initiative
