Фэйкавыя навіны тыдня: ці рыхтуе Еўропа прэвентыўны ўдар па Расіі?

6 чэрвеня 2025 года на YouTube-канале CTVBY было размешчана відэа з загалоўкам: “ЕС хоча прэвентыўна ўдарыць па Расіі! Орбан зрабіў заяву! #еўрасаюз #расія #сва #орбан”. Відэа ужо сабрала больш за 1 мільён праглядаў!

Яго змест быў наступным:

Краіны Еўрапейскага Саюза абмяркоўваюць магчымасць прэвентыўнага ўдару па Расіі. Каб прадухіліць патэнцыяльнае нападзенне з яе боку, пра гэта заявіў прэм’ер-міністр Венгрыі. Віктар Орбан удакладніў, што пад такім ударам еўрапейскія лідэры маюць на ўвазе працяг вайны ва Украіне. Паводле яго слоў, цяперашняе кіраўніцтва ЕС лічыць, што галоўную мэту Саюза забеспячэння дабрабыту сваіх краін магчыма рэалізаваць толькі праз барацьбу з Расіяй. Орбан назваў такія планы ілжывымі і падкрэсліў, што Еўропу можна абараніць, не працягваючы ўкраінскі канфлікт. Нагадаю, раней палітык абвінаваціў Брусель у намеры ўцягнуць Еўропу ў ваенны канфлікт паміж Масквой і Кіевам, пасля чаго Савет ЕС неаднаразова праводзіў слуханні па пытанні пазбаўлення Венгрыі права голасу ў аб’яднанні.

Наш вердыкт на падставе праведзеных аналізаў:

Вердыкт: Няправільны

Прычыны:

• Тэзіс або сцвярджэнне цалкам ілжывыя: інфармацыя з некалькіх крыніц або думкі некалькіх экспертаў у канкрэтнай галіне супярэчаць яму.
• Прычынна-выніковыя сувязі і сувязі відавочна не існуюць, як сцвярджаецца.
• Пры цытаванні істотныя часткі прапускаюцца, пераставяюцца, змяняюцца або няправільна перакладаюцца з замежнай мовы, у выніку чаго сэнс сказанага прынцыпова змяняецца.
• Падзея адбылася ў істотных аспектах інакш, чым заяўлена.

Рэйтынгавая шкала праверкі

Поўнае відэа:

Мы вырашылі праверыць выказванні Віктара Орбана ў арыгінальнай версіі (на венгерскай мове) на Канферэнцыі кансерватыўных палітычных дзеянняў (Conservative Political Action Conference) / CPAC у 2025 годзе.

Поўнае выступленне:

Далей выкарыстоўваючы AssemblyAI API намі была мова транскрыбавана ў тэкставы варыянт. Затым выкананы пераклад з дапамогай DeepL на рускую мову. Пашыраная цытата:

Цяпер, пасля перамогі Трампа, з’явілася новая ідэя. Еўропа хоча стаць абаронцам глабальнай ліберальнай імперыі. Лібералы з Амерыкі бягуць у Брусель, пасля Вашынгтона Брусель стаў іх новай Мекай. Мае сябры, але галоўная праблема Бруселя не ў тым, што ім кіруюць прагрэсіўныя ліберальныя бюракраты. Галоўная праблема ў тым, што Брусель ваяўнічы. У той час як Злучаныя Штаты нарэшце сталі прыхільнікамі міру, Брусель увяз у вайне. Згодна з ліберальным планам, Еўропу неабходна цэнтралізаваць пад прэтэкстам вайны. Калі вайна, то яшчэ больш Бруселя, яшчэ менш суверэнітэту. Згодна з ліберальным планам, Еўропа павінна пабудаваць новую эканамічную мадэль, мадэль ваеннай эканомікі, пад прэтэкстам вайны. У іх галовах вайна – гэта рухавік эканомікі. Агульнае абцяжарэнне даўгамі, цэнтралізаванае кіраванне і ваенная казна. Ключ да гэтага ліберальнага плана – Украіна. Паскоранае ўступленне Украіны ў Еўрапейскі Саюз – зручны прывод для ваеннай рэарганізацыі Еўропы. Ліберальны план вядзе да ваеннай, цэнтралізаванай і задоўжанай Еўропы, дзе няма свабоды, але ёсць пакорнасць. Вось у чым праблема Венгрыі. Венгерскі свабодны народ свабодна размнажаецца і не схільны прыклоньваць калені. Замест пакорнасці і падпарадкавання ён аддае перавагу сцежыць за сваім розумам. У нас таксама ёсць план. Патрыятычны план. Ён складаецца з чатырох пунктаў. Па-першае, мы хочам міру. Нам не патрэбен новы ўсходні фронт, таму нам не патрэбна і членства Украіны ў Еўрапейскім Саюзе. Па-другое, мы хочам суверэнітэту. Мы не хочам агульных падаткаў, мы не хочам агульных крэдытаў, мы не хочам цэнтралізаванага кіравання эканомікай, і мы не хочам, каб нашы грошы ішлі на вайну ў трэцяй краіне. Мы павінны абараніць свабоду. Мы павінны вярнуць людзям свабоду палітыкі, думкі і меркавання. І ў-чацвёртых, мы хочам вярнуць Еўропу ад мігрантаў. Мы хочам хрысціянскую культуру, школы на нацыянальнай аснове, вуліцы і раёны, дзе не будзе страху. Мы хочам ганарыцца нашымі народамі. Гэта патрыятычны план.

Мы хацелі дадаць дадатковыя спасылкі. Пры фінальнай падрыхтоўцы публікацыі намі быў падрыхтаваны запыт у ChatGPT мадэль 4o аб знаходжанні FIMI/DIMI прыкмет і правядзенні фактчэкінгу. У выніку мы сутыкнуліся з фактам “заражэння” мадэлі расійскай дэзінфармацыйнай сеткай Pravda:

Наша публікацыя LLM Grooming як новая пагроза: як пракрэмлёўскія сеткі рыхтуюць інфармацыю для ШІ

Выканаем аналізы на дэзінфармацыйныя наратывы і семантычны, выкарыстоўваючы OpenAI API мадэль gpt-4.1-mini: