23 ліпеня 2025 на YouTube-канале беларускага дзяржаўнага медыя СБТБ было размешчана інтэрв’ю ў перадачы “Будні” з медыяэкспертам, намеснікам генеральнага дырэктара ЗАСО «Белнефцестрах», знешнім сумесцітелем кафедры “Эканоміка і лагістыка”, старшынёй Мінскай абласной арганізацыі Беларускага прафсаюза работнікаў хімічнай, горнай і нафтавай галінаў прамысловасці Дзмітрыем Швайба, які сказаў наступнае:
Польскае грамадства ўзвалнавана сітуацыяй заўважнага павелічэння колькасці мігрантаў у польскіх гарадах, у першую чаргу, буйных прамысловых, на польскіх прадпрыемствах. Гэта ж, ведаеце, як шыла, тут у мяшку не схаваеш. кажуць аб тым, што вось ужо 4 мільёны мігрантаў знаходзіцца на тэрыторыі Польшчы. Гэта сапраўды заўважна. Ну, Варшава наводнена, напрыклад, мігрантамі, і гэта ўжо нечакана, але гэта Цэнтральная Азія, гэта многія тыя рэгіёны, якія сам жа вось гэты, скажам так, заходні свет разворушыў і прывёў у рух вось гэтыя міграцыйныя патокі. Гэта не можа не настараживаць вось такога сярэднестатыстычнага паляка, які крыху патрыёт сваёй краіны, крыху мае нацыянальную какую-то такую складальную, і ў цэлым з настарожанасцю спрабуе зразумець, а што ж далей.
Гэты матэрыял таксама быў размешчаны на платформе Videobel.by і апублікаваны на партале СБТБ.
Наш вердыкт на падставе праведзеных аналізаў:
Вердыкт: Няправільны
Прычыны:
- Тэзіс або сцвярджэнне цалкам ілжывыя: інфармацыя з некалькіх крыніц або меркаванні некалькіх экспертаў у канкрэтнай вобласці супярэчаць яму.
- Прычынна-выніковыя сувязі і сувязі відавочна не існуюць, як сцвярджаецца.
- Пры цытаванні істотныя часткі прапускаюцца, перастаўляюцца, змяняюцца ці няправільна перакладаюцца з замежнай мовы, у выніку чаго сэнс сказанага прынцыпова змяняецца.
- Падзея адбылася ў істотных аспектах інакш, чым заяўлена.
Поўнае відэа:
Праведзем аналіз дэзінфармацыйных наратываў і семантычны аналіз:
Сцвярджэнне аб 4 мільёнах мігрантаў у Польшчы без прадастаўлення крыніц і пацвярджэнняў. Гэта можа быць скажэннем фактаў, бо дакладныя дадзеныя аб колькасці мігрантаў могуць вар’іравацца.
Выкарыстанне эмацыйнай лексікі, такой як ‘наводнена’, ‘настораживае’, што можа выклікаць страх і трывогу ў гледачоў наконт міграцыйнай сітуацыі.
Стварэнне ілжывай прычынна-выніковай сувязі паміж міграцыяй і дзеяннямі ‘заходняга свету’, што можа ўводзіць у заблуджэнне адносна рэальных прычын міграцыйных патокаў.
Кантэнт змяшчае множныя фактычныя памылкі і маніпуляцыі, накіраваныя на стварэнне страху і трывогі наконт міграцыі. Сцвярджэнні аб колькасці мігрантаў не падкрэплены крыніцамі, а эмацыйная лексіка ўзмацняе негатыўнае ўспрыманне тэмы.
грамадская думка
нацыянальная ідэнтычнасць
Польскае грамадства заклапочана павелічэннем ліку мігрантаў, што выклікае настарожанасць і пытанні аб будучыні.
палякі, якія цікавяцца міграцыйнымі пытаннямі і грамадскай думкай
Стылістычныя маркеры:
выкарыстанне метафар
размоўны стыль
Праведзем класічны фактчэкінг:
1. Сцвярджэнне: “Вось ужо 4 мільёны мігрантаў знаходзяцца на тэрыторыі Польшчы.”
Афіцыйныя дадзеныя паказваюць, што колькасць замежных грамадзянаў у Польшчы значна ніжэй. Па стане на 1 студзеня 2024 года, у краіне пражывала каля 699 900 грамадзянаў трэціх краін (1,9% насельніцтва) і 236 000 грамадзянаў ЕС (0,6%). (migrant-integration.ec.europa.eu)
2. Сцвярджэнне: “Варшава наводнена мігрантамі, і гэта ўжо нечакана, але гэта Цэнтральная Азія…”
Дадзеныя паказваюць, што найбольшую долю сярод замежных работнікаў у Польшчы складаюць грамадзяне Украіны. Па стане на канец кастрычніка 2023 года, у краіне афіцыйна працавалі 761 000 украінцаў, што складае значную частку ад агульнай лічбы замежных работнікаў. (migrant-integration.ec.europa.eu)
3. Сцвярджэнне: “Гэта не можа не настораживаць вось такога сярэднестатыстычнага паляка, які крыху патрыёт сваёй краіны…”
Гэта суб’ектыўнае меркаванне, якое выражае асабістае стаўленне да сітуацыі. Аднак, згодна з афіцыйнымі дадзенымі, міграцыйныя патокі ў Польшчу ў значнай ступені абумоўленыя эканамічнымі фактарамі, такімі як попыт на працоўную сілу ў розных галінах. Напрыклад, у 2024 годзе колькасць замежных работнікаў у Польшчы павялічылася на 33% у параўнанні з папярэднімі гадамі, што сведчыць аб растучай залежнасці польскай эканомікі ад мігрантаў. (migrant-integration.ec.europa.eu)
Вывад:
Тэкст змяшчае скажоныя і перабольшаныя дадзеныя, эмацыйна афарбаваныя і правакацыйныя. Ён не абапіраецца на афіцыйныя, правераныя крыніцы і мае прыкметы маніпуляцыі і дэзінфармацыі. Факты ў дачыненні да лічэбнасці мігрантаў і характару міграцыі ў Польшчу патрабуюць удакладнення і праверкі па достойных дадзеных.
Аналіз тэксту з пункту гледжання FIMI/DIMI:
- Крыніца — дзяржаўны беларускі канал, які, як правіла, можа прадстаўляць інтарэсы беларускай дзяржавы. Беларусь і Польшча маюць напружаныя палітычныя адносіны.
- Такі тэкст можа быць прыкладам FIMI, калі ён накіраваны на нагнятанне ўнутры польскага грамадства негатыўнага стаўлення да мігрантаў і дыскрэдытацыю Польшчы на міжнароднай арэне.
- Таксама магчыма, што гэта прыклад DIMI, калі мэта — уздзеянне на польскую ўнутраную аўдыторыю праз беларускі канал (праз рускамоўную ці беларускамоўную аўдыторыю, якая пражывае ў Польшчы ці блізка да яе).
- Дэзінфармацыя і маніпуляцыя лічбамі (4 млн мігрантаў супраць афіцыйных дадзеных каля 2 млн) — элемент маніпуляцыі для стварэння страху і недаверу, што характэрна і для FIMI і DIMI.
- Эмацыйная рыторыка (“наводнена”, “патрыёт”, “настарожанасць”) — тыповы прыклад маніпулятыўнага пасылу, які ўзмацняе напружанасць.
- Адсылка да знешніх прычын міграцыі (заходні свет разворушыў міграцыйныя патокі) — спроба перакласці адказнасць на трэцюю бок і сфарміраваць антызаходняе ўспрыманне. Гэта можа быць характэрна для FIMI як частка інфармацыйнай вайны.
Вывад:
Дадзены тэкст змяшчае прыкметы як FIMI, так і DIMI:
- FIMI: Паколькі гэта замежны дзяржаўны канал, які распаўсюджвае завышаныя і скажоныя звесткі з мэтай дэстабілізацыі грамадскага ўспрымання ў Польшчы, а таксама фарміравання негатыўнага стаўлення да міграцыі і заходняга свету.
- DIMI: Калі аўдыторыя гэтага канала ўключае ўнутраны польскі сегмент, то можна гаварыць і аб унутраным інфармацыйным умешанні з маніпуляцыямі.
Тэкст дэманструе тыповы прыклад інфармацыйнага ўздзеяння, які спалучае маніпуляцыі фактамі, эмацыйную афарбоўку і знешнюю палітычную парадку дня.
