29 чэрвеня 2025 на YouTube-канале дзяржаўнага тэлеканала “NEWS.BY: навіны Беларусі і свету” выйшаў сюжэт з загалоўкам: “У Латвіі разгараецца новы скандал. Латвійцы узбурыны ўзроўнем медыцыны”.
У сюжэце гаварылася:
У Латвіі разгараецца новы скандал. Жыхары краіны не разумеюць, як пры такім нізкім узроўні медыцынскага абслугоўвання могуць быць столькі высокімі зарплаты ў чыноўнікаў Мінздрава. З афіцыйных справаздач вынікае, што гадавая заработная плата намесніка дзяржсакратара Міністэрства аховы здароўя за 2024 год павялічылася на 18 тысяч еўра ў параўнанні з папярэднім перыядам. Сумарна чыноўнік зарабіў 98 тысяч еўра, а пры гэтым узровень медыцыны ў краіне не вытрымлівае ўсякай крытыкі. Нестача жыццёва важных лекаў, абмежаваны доступ да сучасных медыцынскіх тэхналогій, перагружанасць бальніц, доўгія чэргі на лячэнне і дэфіцыт кадраў. Але дарагія чыноўнікі — не адзіная растрата Рыгі. Латвія істотна нарошчвае абаронны бюджэт. Улады нават не палічылі патрэбным выкарыстаць невялікую яго частку для рэканструкцыі мясцовага анкалагічнага цэнтра, заявіўшы, што грошы на ваенныя патрэбы недакранальныя.
Наш вердыкт на падставе праведзеных аналізаў:
Вердыкт: Нявызначаны
Прычыны:
- Доказы сцвярджэння, цытаты ці падзеі адсутнічаюць або недастатковыя. Аднак дастатковых доказаў таго, што яны ілжывыя, няма.
- Прадугледжваюцца прычынна-выніковыя сувязі, хоць маецца толькі карэляцыя фактаў або дадзеных.
- Гэта тэма даследавання, па якой яшчэ недастаткова ведаў.
Поўнае відэа:
Праведзем разбор на FIMI/DIMI прыкметы і класічны фактчэкінг.
Аналіз на прыкметы FIMI/DIMI
Сюжэт перадачы змяшчае наступныя маніпулятыўныя элементы:
-
Сенсацыйны загаловак
Загаловак «Латвійцы узбурыны ўзроўнем медыцыны» мае ярка выражаны эмацыйны характар, прызначаны выклікаць недавер і узбурэнне, не паказваючы канкрэтных дадзеных — гэта распаўсюджаны прыём для стратэгій FIMI і DIMI. -
Кантраст зарплаты чыноўнікаў і медыцыны
Упор на растучыя даходы чыноўніка Мінздрава служыць узмацненню негатыўных эмоцый, ствараючы вобраз несправядлівасці і неэфектыўнасці. Гэта маніпулятыўны прыём для падрыву давера да ўлады. -
Апора на эмацыйныя аргументы (FIMI/DIMI)
Фармулёўкі накшталт «не вытрымлівае ўсякай крытыкі», «не адзіная растрата» узмацняюць негатыўны тон, пры гэтым без уліку аб’ектыўных паляпшэнняў у ахове здароўя. -
Пытанне прыярытэтаў бюджэта
Абвінавачванне, што «улады не палічылі патрэбным» укласці ў медыцынскі цэнтр, а аддалі перавагу абаронным расходам, — гэта палярызуючая рыторыка, мэта якой выклікаць канфлікт паміж абласцямі дзярж. кіравання.
Фактчэкінг ключавых сцвярджэнняў
1. Рост зарплат чыноўнікаў Мінздрава
-
Міністр аховы здароўя Латвіі атрымаў прырост зарплаты ў 2024 годзе.
Напрыклад, міністр культуры атрымаў €120 490, што на 10,4% больш, чым у папярэднім годзе; частка гэтых дадзеных пацверджана дакументальна Baltic News Network.
Вывад: Павышэнне зарплат чыноўнікаў — факт, але не унікальны ў дзяржслужбе.
2. Узровень медыцыны ў Латвіі
-
Існуе хранічная нестача лекаў і персаналу, а арсенал «на экстранныя выпадкі» яшчэ фарміруецца — аб гэтым паведамлялі Латвійскае радыё і СМІ .
-
Ахова здароўя ў крызісных сітуацыях рыхтуецца «часткова», і да канца патрабуецца работа над стратэгічным запасам лекаў Baltic News Network.
3. Дэфіцыт кадраў і высокая нагрузка
-
Сапраўды пацвярджаецца дэфіцыт спецыялістаў у сферы аховы здароўя, недастатак фінансавання і перагружанасць — гэтая тэма рэгулярна падымаецца ў інтэрв’ю і справаздачах Мінздрава .
4. Растучыя зарплаты чыноўнікаў і абаронны бюджэт
-
Сярэдняя зарплата ў Латвіі ў 2024 годзе — €1 685, а ў публічным сектары — €1 742
-
Абаронны бюджэт краіны планіруецца істотна павялічыць — да 4% ВУП да 2028 года
-
Пры гэтым Мінздрав заявіў, што «з бюджэта аховы здароўя нельга выміць сродкі» .
Агульная ацэнка
-
FIMI/DIMI: тэкст выкарыстоўвае эмацыйную палярызацыю, супрацьпастаўляючы чыноўнікаў і насельніцтва, акцэнтуе на сацыяльных канфліктах (абарона супраць аховы здароўя). Гэта элементы ўнутранага DIMI і знешняга FIMI.
-
Факты:
-
Зарплаты чыноўнікаў сапраўды выраслі і аказаліся вышэй медыян па краіне.
-
Сістэма аховы здароўя сутыкаецца з дэфіцытам кадраў, лекаў і рэсурсаў — гэта пацверджана.
-
Абаронны бюджэт павялічваецца, але прадстаўнікі сцвярджаюць, што сродкі на медыцыну не закранут.
-
Канчатковы вывад
Тэкст не цалкам дэзінфармацыйны, але маніпулятыўны:
-
Ён змешвае дакладныя факты (зарплаты чыноўнікаў, праблемы сістэмы аховы здароўя, рост абароннага бюджэта) з эмацыйнымі абвінавачваннямі без прадстаўленых рашэнняў і механізмаў.
-
Стварае адчуванне несправядлівасці і «здзекаў» без балансу меркаванняў (першасныя крыніцы, доўгатэрміновыя планы).
Рэкамендацыя чытачам:
Азнаёмцеся з афіцыйнымі бюджэтнымі справаздачамі і заявамі Мінздрава, каб убачыць поўную карціну. Баланс бюджэтных прыярытэтаў — гэта не абавязкова выбар «абароны супраць медыцыны»: фінансаванне можа расці ў абодвух напрамках.
