8 красавіка 2025 года на YouTube-канале CTVBY было размешчана відэа з назвай: “Эстонія рыхтуецца тапіць грамадзянскія караблі!”. Гэта відэа ўжо сабрала больш за 400 тысяч праглядаў.
З наступным зместам:
Улады Эстоніі вырашылі зрабіць беспрэцэдэнтны крок. У бліжэйшы час парламент краіны разгледзіць законапраект, які дазваляе ваенна-марскім сілам тапіць падазроныя гандлёвыя судны. Пра гэта паведамілі мясцовыя СМІ. Прапануецца знішчаць грамадзянскія караблі, калі, цытата, “адбіць пагрозу іншымі сродкамі немагчыма”. Аднак, як было адзначана, перад затапленнем экіпаж будзе эвакуіраваны. Пры гэтым права адкрываць агонь на паражэнне ў эстонскіх маракоў будзе не толькі ў тэрытарыяльных водах. Як ужо заявілі ў камандаванні ВМС Эстоніі, ваенным караблям будзе дазволена атакаваць судны, якія, на іх думку, уяўляюць небяспеку для інфраструктуры Балтыйскага мора, нават калі яны знаходзяцца ў міжнародных водах. Такія жорсткія і неардынарныя меры эстонскія ўлады апраўдваюць нібыта ўмацаваннем сваёй бяспекі.
Наш вердыкт на падставе праведзеных аналізаў:
Вердыкт: Няправільны
Прычыны:
- Тэзіс ці сцвярджэнне цалкам памылковыя: інфармацыя з некалькіх крыніц або меркаванні некалькіх экспертаў у канкрэтнай галіне супярэчаць яму.
- Прычынна-выніковыя сувязі і сувязі відавочна не існуюць, як сцвярджаецца.
- Пры цытаванні істотныя часткі прапускаюцца, пераставляюцца, змяняюцца або няправільна перакладаюцца з замежнай мовы, у выніку чаго сэнс сказанага прынцыпова змяняецца.
- Падзея адбылася ў істотных аспектах інакш, чым было заяўлена.
Поўнае відэа:
Агульныя прыкметы FIMI
| Катэгорыя | Праява ў відэа |
|---|---|
| Актор | Беларускае дзяржаўнае медыя (YouTube-канал) |
| Маніпуляцыі | Скажэнне зместу, стварэнне адчування пагрозы, вырыванне цытат з кантэксту |
| Наратывы | Эстонія = агрэсар; НАТО/ЕС = мілітарызацыя Балтыкі; Захад = вар’яцтва і эскалацыя |
| Мэтавая аўдыторыя | Рускамоўныя гледачы ў Беларусі, Латвіі, Эстоніі, Расіі |
| Мэта | Пасеяць страх, падарваць давер да краін Балтыі і НАТО |
Ключавыя дэзінфармацыйныя наратывы і тактыкі
Эстонія нібыта гатова тапіць грамадзянскія судны
“ВМС Эстоніі атрымаюць права тапіць падазроныя гандлёвыя судны”
-
Маніпуляцыя: крыніца — вырваныя фразы з неўхваленага законапраекта, які не дае права “тапіць” без міжнароднага мандата.
-
FIMI: Distortion + Fearmongering
-
Мэта: выклікаць страх, прадставіць Эстонію як неадэкватнага мілітарыста, падрываючы давер да НАТО.
“Нават у міжнародных водах”
“Атакаваць судны… нават калі яны знаходзяцца ў міжнародных водах”
-
Маніпуляцыя: няпраўда. Эстонія не можа легальна дзейнічаць у міжнародных водах без адпаведных паўнамоцтваў (напрыклад, у рамках антыпірацкіх аперацый ці ваеннага надзвычайнага становішча).
-
FIMI: Decontextualisation / Legal distortion
-
Рэальнасць: нават абмяркоўваемы законапраект (на стадыі кансультацый, не галасавання) не адмяняе нормаў міжнароднага марскога права.
“Беспрэцэдэнтны крок” і “пагрозы бяспекі”
“Эстонскія ўлады апраўдваюць меры нібыта ўмацаваннем бяспекі”
-
Маніпуляцыя: слова “нібыта” дыскрэдытуе матывы, узмацняе наратыў аб паранойі і мілітарызме.
-
FIMI: Undermining motives / Discrediting legitimate self-defense policies
Фактчэкінг сцвярджэнняў
| Сцвярджэнне | Статус | Каментар |
|---|---|---|
| “Эстонія дазволіць тапіць гандлёвыя судны” | ❌ ФАЛЬШ | Гаворка ішла пра праект закона, звязаны з кантролем суднаходства ў крызісных сітуацыях. |
| “Эстонскія ВМС змогуць атакаваць у міжнародных водах” | ❌ ФАЛЬШ | Парушэнне міжнароднага марскога права. Эстонія такіх паўнамоцтваў не мае і не плануе мець. |
| “Эстонія гатова ўжываць зброю па грамадзянскіх аб’ектах” | ❌ СКАЖЭННЕ | Нават у разглядаемым законапраекце гаворка ішла пра апошнюю меру пасля эвакуацыі экіпажа. |
| “Відэа заснавана на паведамленні мясцовых СМІ” | 🟡 ПАЎПРАЎДА | Спасылаецца на скажоныя цытаты з эстонскіх крыніц без спасылкі на арыгінал. |
Тыповыя FIMI-тэхнікі ў сюжэце
| Тэхніка | Праява |
|---|
| Cherry-picking | Выбар аднаго спрэчнага пункта з неўхваленага дакумента |
| Scare tactics | Стварэнне страху праз вобразы “гандлёвых суднаў пад агнём” |
| Discrediting intent | Выкарыстанне слова “нібыта” для падрыву легітымнасці абароннай палітыкі |
| Absence of context | Няма згадкі НАТО, саюзніцкіх абавязацельстваў, міжнароднага права |
Цяпер выканаем аналіз дэзінфармацыйных наратываў і семантычны аналіз:
У відэа сцвярджаецца, што Эстонія рыхтуецца тапіць грамадзянскія караблі, што стварае ілжывае ўражанне аб намерах уладаў і скажае кантэкст законапраекта.
стварэнне ілжывай дыхатаміі
Загаловак і змест відэа ствараюць падзел паміж ‘Эстоніяй’ і ‘пагрозамі’, што можа ўзмацніць грамадскія рознагалоссі.
Кантэнт змяшчае скажэнні фактаў і маніпуляцыі, якія ствараюць ілжывае ўяўленне аб дзеяннях Эстоніі.
заканадаўства
Эстонія
ваенна-марскія сілы
бяспека
негатыўны
няпэўнасць
сур’ёзнасць
